SAĞLIK ÇALIŞANLARINA ŞİDDET UYGULANMASI DURUMUNDA İZLENECEK YOLLAR: BEYAZ KOD VE HUKUKİ YARDIM
Şiddete uğrayan bir hekimin veya sağlık çalışanının ilk yapması gerekenler BEYAZ KOD vermektir. Bunun yanı sıra bir de “vazifeden çekilme hakkını kullanması” söz konusu olabilir. Sonraki aşamalarda ise soruşturma sürecine dahil olma, ceza davasına katılma, maddi ve manevi tazminat davası açma hakları gündeme gelecektir. Bütün bu aşamaları yazı dizimizde aşamalar halinde vereceğiz.
Beyaz kod sürecine ilişkin aşamaları, yazı dizimizin ilk bölümünde anlatmıştık. Bu bölümde de beyaz kod verilmesi durumunda sağlık çalışanının yararlanacağı hakları ele alacağız.
Sağlık çalışanı, görevi sırasında sözlü veya fiziksel şiddete maruz kaldığı zaman hastane içerisinde 1111 no’lu dahili hattı arayarak, 113 no’lu hattı arayarak, ya da Sağlık Bakanlığı’nın internet sitesindeki (https://beyazkod.saglik.gov.tr/Giris.aspx) “Beyaz Kod Bildirim Formu”nu doldurarak bildirimde bulunmalıdır. Bildirimde bulunulması ile süreç başlamaktadır.
Beyaz kod kapsamında bazı belgelerin doldurulması gerekmektedir.
Öncelikle şiddet olayının asıl gerçekleştiğini, olayda yer alan mağdur ve (mümkünse) faile ilişkin kimlik bilgilerini, olay yerini, tarih ve saatini, tanıklara ilişkin kimlik bilgilerini, varsa kamera kayıtlarına ilişkin bilgileri içeren bir TUTANAK tutulmalı ve bu tutanak hastanede bulunan Çalışan Hakları ve Güvenliği Birimi’ne teslim edilmelidir.
Yasal düzenleme gereği, Sağlık Bakanlığı tarafından verilen hukuki yardım sadece talep edilmesi durumunda sunulmaktadır. Bu nedenle mutlaka HUKUKİ YARDIM TALEP FORMUnun doldurulması gerekmektedir. Bu form ile sağlık çalışanı, kendisine Sağlık Bakanlığı avukatları tarafından hukuki destek sağlanması için talepte bulunmaktadır. Bu belgenin Çalışan Hakları ve Güvenliği Birimi tarafından hazırlanması ve şiddet mağduru sağlık çalışanı tarafından imzalanması gerekir.
Bunların yanı sıra, bir de şiddet olaylarının önlenmesi amacıyla beyaz kod kapsamında yapılan başvuru nedeniyle yürütülen süreçte kullanılan bilgi, belge ve kişisel verilerin analizi ve kullanılmasına ilişkin bir ONAM FORMU olup mağdur tarafından imzalanarak Çalışan Hakları ve Güvenliği Birimi’ne teslim edilmelidir.
663 sayılı Sağlık Alanında Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname gereğince,
MADDE 54- (1) Bakanlık ve bağlı kuruluşlarında; sağlık hizmeti sunumu sırasında veya bu görevlerden dolayı personele karşı işlenen suçlar sebebiyle ceza hukuku kapsamındayürütülmekte olan işlemler ve davalarda personelin talebi üzerine Bakanlık ve bağlı kuruluşlarınca hukukî yardım yapılır. (Ek cümle: 4/7/2012-6354/18 md. ) Bakanlık ve bağlı kuruluşları merkez ve taşra teşkilatı ile döner sermaye teşkilatı kadrolarında bulunan hukuk birimi amirleri, hukuk müşavirleri ve avukatlar, ayrıca vekâletname ibraz etmeksizin ilgili personeli vekil sıfatı ile temsil eder. Bu yardımın usûl ve esasları Bakanlıkça belirlenir.
(2) (Ek:15/11/2018-7151/38 md.) Devlet ve vakıf üniversitelerine ait birimlerde görevli sağlık çalışanlarına da birinci fıkra çerçevesinde ilgili üniversite tarafından hukuki yardım yapılır. Bu yardımın usul ve esasları Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenir.
Sağlık Bakanlığı tarafından sağlanan hukuki yardım konusunda önemli olan husus, bunun ceza soruşturması ve ceza yargılaması sürecinde sağlanmasıdır. Bir tazminat davası açılması durumunda hukuki yardım söz konusu olmayacak, sağlık çalışanı kendisi bir avukat ile çalışmak durumunda olacaktır. Ayrıca, Sağlık Bakanlığı tarafından sağlanan hukuki yardım, sağlık çalışanının “mağdur” ya da “müşteki” olması durumunda sağlanacak, eğer hasta veya hasta yakını da sağlık çalışanı hakkında şikayette bulunmuşsa, sağlık çalışanı bu durumda aynı zamanda “şüpheli” konumunda olacağı için Sağlık Bakanlığı tarafından sağlanan hukuki yardımdan savunma aşamasında yararlanamayacaktır.
Devlet ve vakıf üniversitelerine ait birimlerde görevli sağlık çalışanlarına da ilgili üniversite tarafından hukuki yardım yapılması hükme bağlanmıştır.
Sağlık Bakanlığı Personeline Karşı İşlenen Suçlar Nedeniyle Yapılacak Hukuki Yardımın Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (RG 28277/ 28.04.2012)
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarında sağlık hizmeti sunumu sırasında veya bu görevlerinden dolayı personele karşı işlenen suçlar sebebiyle personelin veya kanuni mirasçılarının talebi üzerine Bakanlık ve bağlı kuruluşlarınca yapılacak hukuki yardıma ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarında kadrolu veya sözleşmeli görev yapan personel ile 11/10/2011 tarihli ve 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 52 nci maddesi çerçevesinde Bakanlık ve bağlı kuruluşlarında gönüllü ve ücretsiz sağlık hizmeti verenler ve 24/11/2004 tarihli ve 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu kapsamında görev yapanlara karşı sağlık hizmeti sunumu sırasında veya bu görevlerinden dolayı işlenen suçlar sebebiyle ceza hukuku kapsamında yürütülmekte olan işlemleri ve davaları kapsar.
Söz konusu yönetmelik gereğince de sağlanan hukuki yardım ceza yargılamalarını kapsamakta olup, yardım sağlık çalışanının talebi üzerine sağlanmaktadır. Bu nedenle, beyaz kod sürecinde hukuki yardım talebine ilişkin formun doldurularak Bakanlığa ulaştırılması büyük önem taşımaktadır.
MADDE 5 – (1) Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarda görev yapan personele veya bunların vefatı halinde kanuni mirasçılarına bu Yönetmelik kapsamında hukuki yardımda bulunulabilmesi için aşağıda belirtilen hallerin gerçekleşmiş olması gerekir.
a) Sağlık hizmeti sunumu sırasında veya bu görevlerinden dolayı personele karşı kanunlarda suç olarak tanımlanan bir fiilin gerçekleştirilmiş olması.
b) İlgilinin veya kanuni mirasçılarının talepte bulunması.
c) İlgili personelin soruşturma safhasında şüpheli, kovuşturma safhasında ise sanık durumunda bulunmaması.
(2) Personelin, bir olayda hem mağdur hem de şüpheli veya sanık durumunda olması halinde mağdur sıfatıyla hukuki yardım yapılır.
Yönetmelik uyarınca, Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarda görev yapan personele veya bunların vefatı halinde kanuni mirasçılarına hukuki yardımda bulunulabilmesi için sağlık çalışanına karşı görevi sırasında kanunlarda suç olarak tanımlanan bir fiilin gerçekleştirilmiş olması, hukuki yardım için talepte bulunulması, ilgili sağlık çalışanının soruşturma safhasında şüpheli, kovuşturma safhasında ise sanık durumunda bulunmaması gerekmektedir.
Bir sonraki yazımızda, sağlık çalışanlarını koruyan yasal düzenlemeleri inceleyeceğiz.
Şiddetsiz günler dileğiyle…
15.03.2021, Ankara
Av. E. Neval YILMAZ, MD, PhD, LMM
