Şiddete uğrayan bir hekimin veya sağlık çalışanının ilk yapması gerekenler arasında beyaz kod vermek olduğunu önceki yazımızda belirtmiştik. Bunun yanı sıra bir de “hizmetten çekilme hakkını kullanması” söz konusu olabilir.
Hizmetten çekilme hakkı, 19.02.1960 tarih ve 10436 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmış olan Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi (Tıbbi Deontoloji Tüzüğü)’nin 18 ve 19. maddelerinde hükme bağlanmıştır.
- Madde 18 – Tabip ve diş tabibi, acil yardım, resmi veya insani vazifenin ifası halleri hariç olmak üzere, mesleki veya şahsi sebeplerle hastaya bakmayı reddedebilir.
- Madde 19 – Tabip ve diş tabibi mesleki veya şahsi sebeplerle, tedaviyi bitirmeden hastasını bırakabilir. Ancak, bu gibi hallerde, diğer bir meslektaşın tedavi veya müdahalesine imkan verecek zamanı evvelden hesaplayarak hastayı vaktinde haberdar etmesi şarttır. Hastanın bırakılması halinde hayatının tehlikeye düşmesi veya sıhhatinin zarara uğraması muhtemel ise, diğer bir meslektaş temin edilmedikçe, hastayı terkedemez. Hastayı bu suretle terkeden tabip veya diş tabibi, lüzum gördüğü veya hasta tarafından talep edildiği takdirde, tedavi zamanına ait müşahade notlarını verir.
Bu düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere hekim ve diş hekimleri, acil yardım, resmi görev ve insani görevin yerine getirilmesi durumları hariç olmak üzere mesleki veya kişisel nedenlerle hizmetten çekilme hakkına sahiptirler. “Kişisel nedenler” arasında hasta ve/veya hasta yakınları tarafından şiddete uğramış olmak da sayılabilir.
Ancak, hizmetten çekilme durumunda, hekimin her şeye rağmen hasta güvenliğini gözetmesi, başka bir meslektaşının tedavi veya müdahalesine olanak tanıyacak zamanı önceden hesaplayarak hastayı da bu konuda bilgilendirmesi gerekmektedir. Hastanın bırakılması halinde hayatının tehlikeye girmesi veya hastanın zarara uğraması muhtemel ise, hizmetten çekilen hekim, diğer bir meslektaş tedaviyi veya müdahaleyi devralmadan hastayı terk edemez. Bu şekilde hizmetten çekilen hekimin, hastaya ilişkin kayıtları da tedaviyi devralan hekime iletmesi uygun olacaktır.
Hizmetten çekilme hakkı ve bu hakkın nasıl kullanılacağı, 14/05/2012 tarihli Sağlık Bakanlığı Çalışan Güvenliğinin Sağlanması Genelgesi (Genelge: 2012/23)’nde de tanımlanmıştır.
6) Hizmetten çekilme;
Sağlık çalışanları, sağlık hizmeti sunumu esnasında şiddete uğraması halinde, acil verilmesi gereken hizmetler hariç olmak üzere hizmetten çekilme talebinde bulunabilir.
a) Hizmetten çekilme talebi, kurum tarafından belirlenen yöneticiye sözlü veya yazılı olarak bildirilecektir.
b) Bildirim üzerine yetkili yönetici, olayı derhal değerlendirerek hizmetten çekilme talebinin uygun olup olmadığı hakkında gecikmeksizin karar verecektir.
c) Yetkili yönetici, hizmetten çekilme talebini uygun bulduğu takdirde hastanın sağlık hizmeti almasına ve tedavisinin devamına yönelik tedbirleri güvenlik tedbirleriyle birlikte alacaktır. Bu kapsamda ilgili hastanın sağlık hizmetini devam ettirecek yeni sağlık çalışanını belirleyecek, kurum içerisinde bunun mümkün olmaması halinde hastanın hizmet alabileceği başka bir sağlık kurumuna sevkini ve hizmet alımını sağlayacaktır. Bu süreç sırasında hastanın tedavisinin aksatılmamasına itina edilecektir.
Bu genelge uyarınca da sağlık çalışanları, sağlık hizmeti sunumu esnasında şiddete uğramaları halinde, acil verilmesi gereken hizmetler hariç olmak üzere hizmetten çekilme talebinde bulunabilir. Bu durumda, hizmetten çekilme talebinin, kurum tarafından belirlenen yöneticiye sözlü veya yazılı olarak bildirilmesi gerekmektedir. Bildirim üzerine yetkili yönetici, olayı derhal değerlendirerek hizmetten çekilme talebinin uygun olup olmadığı hakkında gecikmeksizin karar verecektir.
Hizmetten çekilme talebinin uygun bulunması halinde, yetkili yönetici, hastanın sağlık hizmeti almasına ve tedavisinin devamına yönelik tedbirleri güvenlik tedbirleriyle birlikte alacaktır. Bu kapsamda ilgili hastanın sağlık hizmetini devam ettirecek yeni sağlık çalışanını belirleyecek, kurum içerisinde bunun mümkün olmaması halinde hastanın hizmet alabileceği başka bir sağlık kurumuna sevkini ve hizmet alımını sağlayacaktır. Bu süreç sırasında hastanın tedavisinin aksatılmamasına özen gösterilecektir.
Bunların yanı sıra, 25.01.2013 tarih ve 28539 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmış olan Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği’nin 8/2 maddesinde, sağlık çalışanına şiddet faili için kaydının aile hekiminden silinmesine ilişkin bir müeyyide hükme bağlanmıştır.
MADDE 8 –
(2) Sağlık hizmeti sunumu sırasında meydana gelen şiddet olayının adli veya mülki idare makamlarınca verilen belgeyle belgelendirilmesi durumunda, aile hekimi veya aile sağlığı elemanına şiddet uygulayan kişinin müdürlükçe mevcut aile hekiminden kaydı silinir. Bu şekilde kaydı silinen kişinin, aynı iş günü içerisinde yeni aile hekimi seçmemesi durumunda ikamet ettiği bölge göz önünde bulundurulmak suretiyle kayıtlı nüfusu en düşük aile hekimine müdürlükçe kaydı yapılır.
Üçüncü bölümde, “beyaz kod verilmesi durumunda sağlık çalışanının yararlanacağı hukuki yardım” konusunu ele alacağız.
Şiddetsiz günler dileğiyle…
14.03.2021, Ankara
Av. E. Neval YILMAZ, MD, PhD, LMM
